Kontent qismiga oʻtish

Puli Xumri

Koordinatalari: 35°57′0″N 68°42′0″E / 35.95000°N 68.70000°E / 35.95000; 68.70000
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Puli Xumri

پل خمری
Shahar
Skyline of Puli Xumri
35°57′0″N 68°42′0″E / 35.95000°N 68.70000°E / 35.95000; 68.70000
Mamlakat Afgʻoniston
Viloyat Bagʻlon viloyati
{{{tuman_turi}}} Puli Xumri tumani
Hukumat
Maydon 37.52 km2 (14.49 kv mi)
Markazi balandligi 920[1] m
Aholisi
 (2014-2015)
221 274[2]
Vaqt mintaqasi UTC+4:30
Puli Xumri xaritada
Puli Xumri
Puli Xumri

Puli Xumri (dariycha : پل خمری) Afgʻoniston shimolidagi shahar. Puli Xumri Bagʻlon viloyatining poytaxti va eng yirik shahri boʻlib, uning nomi viloyatdagi boshqa yirik shahar Bagʻlondan kelib chiqqan[3]. Shahar nufusi 2015-yil holatiga koʻra taxminan 221 274 nafar boʻlib, u Afgʻonistonning 9-chi yirik shahri va Afgʻonistonning shimoli-sharqidagi Qunduzdan keyin ikkinchi eng katta shaharga aylanadi[2]. Puli Xumri yirik sanoat shahri[4].

2017-yildan boshlab Tolibon isyonchilari Puli Xumrining Dandi Shahobiddin qismida faollashdi[5]. 2019-yil 5-may kuni Tolibon aʼzolari shahar politsiya shtabiga bostirib kirib, 13 nafar politsiyachini oʻldirdi[6]. 2019-yil 1-sentyabrda Tolibon shaharga hujum qildi[7], ammo hujum afg‘on armiyasi tomonidan qaytarildi. 2021-yil 16-yanvarda Afgʻon Milliy armiyasining tuman boʻlimi boshlig‘i Fazal Vakilzoda Tolibon hujumida halok bo‘ldi[8].

2021-yil 10-avgustda Puli Xumri Tolibonning umummilliy harbiy hujumi doirasida bosib olingan sakkizinchi viloyat markaziga aylandi[9][10].

  Puli Xumri, taxminan Qunduzdan 100 kilometr (60 mi) janubda, Mozori- Sharifdan 200 kilometr (120 mi) janubi-sharqda va Kobuldan 230 kilometr (140 mi) shimolda joylashgan, mintaqadagi savdo va tranzit markazi[1].

Yerlardan foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Iskala ustida ishlayotgan erkaklar,1939-yil

2015-yil holatiga koʻra Puli Xumri 6 ta tumanga boʻlingan, umumiy yer maydoni 3 752 gektarni tashkil etdi. Shahardagi turar-joylarning umumiy soni 24 586 tani tashkil etdi[1]. Puli Xumrida eng koʻp yerdan foydalanish qishloq xoʻjaligi yerlariga (65%) toʻgʻri keladi, bu yerlarning asosiy qismi 3, 5 va 6-tumanlarda joylashgan. 1 va 2-tumanlar eng yuqori turar-joy zichligiga ega, ammo 5-tumanda eng koʻp turar joy joylashgan. Puli Xumri oddiy, tartibsiz va togʻ yonbagʻridagi uylar hamda koʻp qavatli uylardan iborat turli xil uy-joy fondiga (taxminiy qiymati $120 mln) ega[1].

Mahalliy choʻl iqlimi taʼsirida Puli Xumri Köppen iqlim tasnifi boʻyicha sovuq chala choʻl iqlimga (BSk) ega. Shaharda oʻrtacha harorat 15,9 °C, yillik yogʻingarchilik esa oʻrtacha 282 mmni tashkil qiladi.

Iyul — yilning eng issiq oyi, oʻrtacha harorati 28,5 °C. Eng sovuq oy yanvarning oʻrtacha harorati 3,0 °C.

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
2002 (tax.)60,000[manba kerak]—    
2006 (tax.)180,800[manba kerak]—    
2007 (tax.)58,300[manba kerak]—    

Puli Xumrida ikkita to‘g‘on mavjud bo‘lib, ular zarur elektr energiyasini taʼminlaydi.

Afgʻonistonning birinchi sement zavodi Gʻori I sement zavodi 1954-yilda Puli Xumrida Chexoslovakiya moliyaviy koʻmagida qurilgan. Hozirda u Afghan Invest Co.ga tegishli va ushbu kompaniya hamda Ahmad Javid Jaihoon tomonidan boshqariladi[11]. Ohaktosh zavod orqasidagi tepalikdan qazib olinadi[12].

Kar-kar qishlogʻida shahar tashqarisida koʻmir koni bor, ammo ishlab chiqarish tizimi eskirgan.

Yomgʻir va harorat tufayli qishloq xoʻjaligi juda muhim, bugʻdoy, ziravorlar va sholi asosiy ekinlardir.

Viloyatni qayta qurish guruhi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mahalliy qayta qurish guruhining (PRT) yetakchi davlati Vengriya boʻlib, u shaharda 2006-yildan 2013-yil martigacha ishlagan[manba kerak]. 2006-yilgacha Niderlandiya yetakchi davlat edi[13].

Puli Xumri-Kobul elektr uzatish liniyalari hozir poytaxtga doimiy elektr energiyasini yetkazib bermoqda.

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“ (en, prs). UN-Habitat (2015). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-oktyabr.„State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“. UN-Habitat (in English and Dari). 2015. Archived from the original on 26 October 2021. Retrieved 21 October 2015.
  2. 2,0 2,1 „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-I English)“ (en). UN-Habitat (2015). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-oktyabr.
  3. Dupree, Nancy Hatch. An Historical Guide to Afghanistan, 2nd Edition, Revised and Enlarged, Afghan Tourist Organization [1st Edition: 1970], 1977. 
  4. „Northern revolt quelled“ (en). gulfnews.com. Reuters (2001-yil 16-dekabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-avgust.
  5. Amiry. „Pul-e-Khumri Residents Speak Out About Ongoing Battles“. TOLOnews (2017-yil 3-avgust). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
  6. „Afghan officials: Taliban launch complex attack on police“. Taiwan News. Associated Press (2019-yil 5-may). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
  7. „Several civilians dead as Taliban attacks northern city“ (en). www.aljazeera.com (2019-yil 2-sentyabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
  8. „NDS district chief Fazal Wakilzada and his bodyguard were killed in today's IED blast in Pul-e-Khumri, Baghlan“ (en). afghanistan.liveuamap.com (2021-yil 16-yanvar). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-yanvar.
  9. Makoii. „Taliban fighters capture Afghan city at strategic junction north of Kabul“. The Guardian (2021-yil 10-avgust). Qaraldi: 2021-yil 10-avgust.
  10. „Taliban seizes eighth provincial capital, Pul-e-Khumri in Baghlan“ (AV Media). YouTube. Al Jazeera English (2021-yil 10-avgust). 2021-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 10-avgust.
  11. „Afghan Cement and Afghan Coal LLC - About“. 2018-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-sentyabr.
  12. Magyar, Honvedseg. „Baghlan taromány CIMIC kézikönyve“. Magyar Honvédség ÖHP. 2013-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
  13. McMahon, Robert. „Afghanistan: PRTs Spreading, Though Impact Remains Unclear“. Radio Free Europe / Radio Liberty (2005-yil 20-oktyabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 19-dekabr.